قاعده کلي پمپ ها جا به جا کردن مثبت اين است که براي هر تغيير مکان يا تناوب يک مقدار دقيق از مايع –قطع نظر از مقدار ارتفاع H را پمپ مي نمايند.
پمپ کردن مايعات با ويسکوزيته پايين به وسيله پمپ هاي جابه جا کننده مثبت ممکن است همراه با افزايش فشار سبب تراوش و نشستي مقداري مايع به داخل اجزاي پمپ شود ، اين امر باعث کاهش جريان در هر تناوب خواهد شد ، با افزايش ويسکوزيته اين مشکل مرتفع مي گردد. کار دريچه کنترل کننده در خروجي پمپ ، افزايش دادن فشار مي باشد.
از نکان مهم در اين نوع پمپ مي توان به موارد زير اشاره کرد.
1-پس از پمپ ،هيچ دريچه اي مسدود کننده اي استقرار داده نشود،
2- پمپ به يک شير کنترل فشار ، مجهز شود اين شير ممکن است در داخل بدنه يا در مسير فرعي (By-pass) نصب مي کردد.
کنترل جريان
جريان در پمپ جابه جايي مثبت ، معمولا با تنظيم سرعت چرخش پمپ ، کنترل مي شود.تنظيم حرکات تناوبي پمپ نيز مقدر مي باشد
طول و ابعاد لوله ها
براي انتقال مايع ها با ويسکوزيته بالا به وسيله پمپ هاي جابه جا کننده مثبت ، بايد دقت زيادي در طول و ابعاد لوله کشي سيستم به کار برده شود. جا گذاري صحيح و استفاده از لوله هاي برزگ تغذيه از مخازن و جلوگيري از افت فشار از خطر ايجاد کاويتاسيون در پمپ خواهد کاست.
در خروجي پمپ نيز بايد مسائل فوق رعايت گردد ، اگر لوله هاي خروجي باريک و طولاني باشند باعث بالا رفتن خيلي زياد فشار خواهد شد.
پمپ هاي دندانه اي
پمپ دندانه اي (Lobe-rotor pump)
داراي دو قسمت چرخنده بودهد که در هر کدام از آنها معمولا 3-2 پره وجود دارد. در اثر چرخش پره ها در ابتدادي مسير ورودي يک خلاء نسبتي ايجاد مي گردد و مايع را به داخل پمپ مکش مي نمايد. مايع ورودي در بين پره و بدنه محبوس مي گردد با ادامه حرکت پره ها ، مايع محبوس شده به طرف خروجي هدايت مي شود. ترتيت اين وقايع نشان داده شده است.
پره ها به طور مستقيم به وسيله يک چرخ دنده در عقب پمپ حرکت داده مي شوند.
هيچگونه تماسي بين پره ها با بدنه پمپ وجود ندارد فاصله و فضاي آزاد بين همه قسمت هاي پمپ بسيار کم (باريک ) مي باشد.
موارد کاربرد.
پمپ هاي دندانه اي ، داري بازده حجمي 100%(بدون هيچ تراوشي) براي مايع هاي با ويسکوزيته بيشتر از تقريبا 3000cp مي باشند. طراحي بهداشتي و عمليات ملايم انتقال در اين نوع پمپ ها ،آنها را براي انتقال فراورده هايي مانند خامه با درصد بالا ،محصولات تخميري و کشت داده شده شير ،مخلوط و آب پنير و ... ايده ال ساخته است.
پمپ هاي مارپيچي (eccentric –screw pumps)
اين پمپ ها مشابه هاي دندانه دار بوده ولي براي فراورده هايي با ويسکوزيته پايين تر مناسب مي باشند.از نظر بهداشتي به پاي پمپ هاي دنده دار نمي رسد اما براي انتقال محصول ملاميت بيشتري را بخرج مي دهند .محدوده کاربرد اين نوع پمپ مشابه به پمپ هاي دنده دار مي باشد. پمپ ها مارپيچي را نمي توان به طور خشک حتي به مدت چند ثانيه راه اندازي نمود زيرا موجب آسيب جدي به آنها مي گردد،
پمپ هاي پيستوني(Piston pump)
پمپ پيستوني شامل يک پيستون است که در داخل سيلندر قرار دارد و داراي حرکت پس و پيش رونده مي باشد.اين نوع پمپ ها در محل هاي ورودي و خروجي داراي شير خودکار مي باشند که موارد را در مسير درست هدايت مي کنند.
از پمپ هاي پيستوني در صنايع لبني به طور گسترده اي استفاده مي گردد.دستگاه هموژن کننده در اصل نوعي پمپ پيستوني مي باشد.
پمپ ديافرامگي (Diaphragm pumps)
پمپ هاي ديافراگمي با استفاده از نيروي هوا کار مي کنند و براي عمليات ملايم انتقال در فراورده هاي حساس استفاده مي گردند. فشار خروجي محصول به صورت ضرباني بوده و با تغييرهاي فشار محصول ظرفيت پمپ نيز تغيير مي نمايد. ولي فشار هوا در اين سيستم ثابت مي باشداز اين نوع پمپ ها عمدتا براي انتقال مواد استفاده شده و در فرايند ها به کار گرفته نمي شود. اغلب از پمپ هاي ديافراگمي در واحدهاي اندازه گيري استفاده مي شود.
اصول کار
پمپ ها ديافراگمي داراي دو واحد عمل کننده يعني جابه جايي مثيت با دو محفظه متغير مي باشد. براي راه اندازي سيستم ،از هواي فشرده به کمک شير خودکار واقع در پشت ديافراگم استفاده مي شود. اين عمل کار جابه جايي مانع را از داخل محفظه هاي متغير به طور متناوب انجام مي رساند.